5 – 6 Yaş Çocuklarında Bilişsel Gelişimi Destekleyici Deneyler

Çocuklarınızla birlikte aşağıdaki deneyleri uygularken çocuklarınızın; bitkileri, hayvanları ve insanları daha iyi gözlemleme fırsatı vermiş olacaksınız. Deneyleri uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, deneyin uygulanışında ki her basamağı çocukla birlikte uygulamaktır. Deneylerin ardından mutlaka çocuğunuza;

• Neler yaptık?
• Ne oldu?
• Neden oldu?

Sorularını sorup, birlikte konuşun.

5 – 6 YAŞ ÇOCUKLARI İÇİN DENEY ÖRNEKLERİ

Deneyin Adı: Sihirli mum

Deneyin Amacı: Yanması için oksijen gerekir mi?

Gerekli Araç ve Gereçler: Mum, mum altlığı, kapaklı kavanoz.

Deneyin Yapılışı:

1. Mumu altlığına koyup yakın.
2. Daha sonra mumu altlığıyla birlikte kavanozun içine koyup kapağını kapatın. Mumun alevinin önce azaldığını sonra söndüğünü göreceksiniz.
3. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Havasız ortamda yanma olayı gerçekleşmez.

Deneyin Adı: Işığın doğru yerden yayılması

Deneyin Amacı: Işığın doğru yoldan yayılmasını gözlemlemek.

Gerekli Araç ve Gereçler:  El feneri, siyah fon kartonu ve karanlık bir yer.

Deneyin Yapılışı:

1. Siyah fon kartonunun ortasından delikler açın ( 7 – 8 tane).
2. Karanlık yerde el fenerini yakın.
3. Daha sonra el fenerini siyah fon kartona delik açtığınız bölgenin altından tutun.
4. Işığın deliklerden çıkarak doğru bir şekilde yayıldığını göreceksiniz.
5. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Işık doğru yolda hiç kırılmadan doğru durumda yayılır.

Deneyin Adı: Limonun etkisi

Deneyin Amacı: Limon suyunun yiyecekleri koruduğunu gösterme.

Gerekli Araç ve Gereçler: Elma, limon, limon sıkacağı, bıçak, iki tabak.

Deneyin Yapılışı:

1. Limonu, limon sıkacağında sıkın.
2. Elmayı bıçakla ikiye bölün.
3. Elmanın bir parçasının üzerine limon suyu sürün.
4. Diğerine hiçbir şey sürmeden bırakın.
5. Bir saat bekleyin.
6. Limon suyu sürülmemiş olan elmanın kararmasını izleyin.
7. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Limon sürülen parça kararmadan kalır, diğer parça ise kararır. Limon suyu yiyeceklerin bozulmasını önler.

Deneyin Adı: Sağlıklı besinleri tanıyalım.

Deneyin Amacı: Çocuklara sağlığa yararlı ve zararlı besinleri öğretmek.

Gerekli Araç ve Gereçler: Küçük plastik çöp sepeti, temiz bir kutu, çeşitli dergilerden kesilmiş yiyecek resimleri.

Deneyin Yapılışı:

1. Çocuklarla çok sevdikleri ve sağlıkları için gerekli besinler hakkında konuşulur.
2. Onlara sağlıklı büyümeleri ve gelişmeleri için bu besinlerden yemeleri gerektiği söylenir.
3. Dergilerden kesilen resimler tek tek gösterilir ve bu resimler hakkında konuşulur.
4. Çocuklardan gösterdikleri resmin adını söylemeleri ve bu yiyeceğin sağlığa yararlı mı yoksa zararlı mı olduğunu söylemeleri istenir.
5. Çocuktan, sağlığa yararlı olanların temiz kutuya, zararlı olanların ise çöp kutusuna atılması istenir.

Sonuç: Yararlı ve zararlı besinler çocuklara tanıtılır.

Not:  Bu besinlerin fotoğrafları kullanılarak sağlığa yararlı besinler ve zararlı besinler olmak üzere iki albüm de yapabilirsiniz.

Deneyin Adı: Yağmur nasıl oluşur?

Deneyin Amacı: Yağmurun nasıl oluştuğunu gözlemlemek.

Deneyin Yapılışı:

1. Su dolu çaydanlığı ocağa koyup, kaynatın.
2. Kaynayan suyun kapağını açıp buhara tabak tutun.
3. Buharlaşmanın yağmur damlacıklarına dönüştüğünü göreceksiniz.
4. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Isınan su buharlaşır. Yağmur yeryüzündeki suların buharlaşmasıyla oluşur.

Deneyin Adı: Kirli hava

Deneyin Amacı: Kış aylarında kirli havanın asit yağmuru oluşturduğunu gözlemleme.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Su dolu çaydanlık, ocak, mum ve tabak.

Deneyin Yapılışı:

1. Çaydanlıktaki suyu kaynatın.
2. Tabağı mumun üstüne tutarak islendirin.
3. İsli tabağı çaydanlığın üstüne tutun.
4. Simsiyah yağmur damlacıklarının oluştuğunu göreceksiniz.
5. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Kış aylarında havada is ve kir bulunmaktadır.

Deneyin Adı: Toprak hangi canlılar var?

Deneyin Amacı: Toprağın içindeki canlıları gözlemleme.

Gerekli Araç Ve Gereçler: İçinde canlı olan toprak, kavanoz, huni ve el feneri.

Deneyin Yapılışı:

1. Huniyi kavanozun üzerine yerleştirerek toprak parçasını huninin üzerine koyun.
2. El fenerini toprağı aydınlatacak şekilde üstten tutun.
3. Toprağın içindeki canlıların kavanozun içine düşmesini gözlemleyin.
4. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Işık topraktaki canlıların hareket etmesini sağlıyor.

Deneyin Adı: Havdaki kir

Deneyin Amacı: Havdaki kiri gözlemleme.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Beyaz kağıt tabak, vazelin ve büyüteç.

Deneyin Yapılışı:

1. Beyaz kağıt tabağa vazelin sürün.
2. Tabağı pencere dışına ya da ağacın dalına asın.
3. 5 – 6 gün bekleyin.
4. Bekleme süresinin ardından tabağı büyüteç ile inceleyin.
5. Havanın taşıdığı kiri ve katı parçaları göreceksiniz.
6. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Havada kir ve katı maddeler bulunur.

Deneyin Adı: Yüzen ve batan nesneler

Deneyin Amacı: Ağır nesnelerin battığını, hafif nesnelerin yüzdüğünü gözlemlemek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Kalem, şişe, anahtar, silgi, büyük bir leğen, çeşitli plastik oyuncaklar, su.

Deneyin Yapılışı:

1. Leğeni su ile doldurun.
2. Yukarıda sayılan nesneleri tek tek suyun içine atın.
3. Hangisinin batıp hangisinin yüzdüğünü gözlemleyin.
4. Belirgin bir örnek vermek için; plastik şişenin suyun üzerinde yüzdüğünü gösterin (çünkü hafif), daha sonra şişenin kapağını açın ve içine su dolmasını sağlayın. Şişenin yavaş yavaş battığını gösterin (ağırlaştı).

Sonuç: Nesnelerin batıp – yüzmesinde ağırlığının önemi vardır.

Deneyin Adı: Sıcak – ılık – soğuk

Deneyin Amacı: Suyun sıcaklığının duyuları yanılttığını gözlemlemek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Aynı büyüklükte 3 kap, aynı miktarda sıcak, ılık, soğuk su.

Deneyin Yapılışı:

1. Elinizi sıcak suya sokun.
2. Diğer elinizi soğuk suya sokun.
3. İki elini birden ılık suya sokun.
4. Soğuk el sıcak, sıcak el soğuk hissedecektir.
5. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Duyu organları ayrı ayrı ortamlarda farklı duyum hisseder.

Deneyin Adı: Kumaş boyası yapalım

Deneyin Amacı: Doğal boyalarla desen çalışması yapmak.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Renkli meyve suyu veya ahududu, vişne, böğürtlen ve beyaz mendil.

Deneyin Yapılışı:

1. Beyaz mendili masanın üzerine serin.
2. Meyvelerin sularını mendilin üzerine dokundurarak istediğiniz gibi sürün.
3. Mendili bir gün bekletin ve daha sonra yıkayın.
4. Çıkan deseni inceleyin.

Sonuç: Meyvelerin birer rengi ve boyası olduğu görülür.

Deneyin Adı:  Paraşüt yapalım

Deneyin Amacı: Havanın paraşütü yukarıya doğru ittiğini gözlemlemek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Plastik torba, makas, kelem, büyük yoğurt kabı, bant, ip, hafif plastik oyuncak, oyun hamuru.

Deneyin Yapılışı:

1. Plastik torbayı yere serin.
2. Üzerine yoğurt kabını koyun.
3. Poşete yoğurt kabı boyutunda bir daire çizin ve yoğurt kabını kaldırın.
4. Poşetteki daireyi kesin.
5. Daireye saat olarak düşünüp 12 – 3 – 6 – 9 yönlerinden ip yapıştırın.
6. İpleri uçlarından düğümleyip, birleştirin ve oyun hamurunun içine sıkıştırın.
7. Plastik oyuncağı da hamura yapıştırın.
8. Yüksek yerden bırakıp, gözlemleyin.

Sonuç: Aşağıdan yukarıya itme yapan hava, nesnelerin yere düşmesini yavaşlatır.

Deneyin Adı: Yanmayan balon

Deneyin Amacı: Yanma olayında suyun etkisini gözlemlemek.

Gerekli Araç Ve Gereçler:  İki şişmemiş balon, kibrit kutusu, su, ip, mum.

Deneyin Yapılışı:

1. Balonlardan birini şişirip ağzını bağlayın.
2. Diğer balonun içine dörtte bir oranında su koyun ve balonu şişirip ağzını bağlayın.
3. Mumu yakın.
4. İçinde su olmayan şişmiş balonu muma yaklaştırın.
5. Patladığını göreceksiniz.
6. Daha sonra içinde su olan balonu muma yaklaştırın.
7. Balonun hemen patlamadığını, çok sonra patladığını göreceksiniz.
8. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç:  İçinde su olan maddeler daha geç ısınır.

Deneyin Adı: Süngerden bahçe yapalım

Deneyin Amacı: Tohumların süngerden çimlendiğini gözlemlemek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Fasulye, arpa, turp tohumu, delikli sünger, ip, askı, bardak.

Deneyin Yapılışı:

1. Tohumları bir bardak suda ıslatarak bir gece bekleyin.
2. Süngeri ıslatıp suyunu aldıktan sonra askıya asın.
3. Süngerin deliklerine tohumları yerleştirin.
4. Ilık ve aydınlık bir yerde birkaç gün bekletin.
5. Tohumların yeşerdiğini gözlemleyin.

Sonuç: Tohumlar uygun ortamda yeşerir.

Deneyin Adı: Bitkiler nasıl yaşar?

Deneyin Amacı: Bitkilerin susuz ve güneşsiz yaşayamayacağını göstermek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: Üç tane saksı bitkisi.

Deneyin Yapılışı:

1. Saksı bitkilerinden birini karanlık bir dolaba, ikisini güneşli bir yere koyun.
2. Güneşli bir yere koyulan iki saksıdan birine su verin, diğerine hiç su vermeyin.
3. Dolapta duran saksıya da su verin.
4. Bu işleme 1 hafta devam edin.
5. Bu süre boyunca hangi bitkinin daha iyi geliştiğini gözlemleyin.
6. Çocuğunuzla bunun sebebini konuşup, düşüncelerini dinleyin.

Sonuç: Dolaptaki saksıya su verildi ancak güneş görmediği için gelişmedi. Güneş gören saksılardan birine su verilmediği için o da gelişmedi. Güneş gören ve su verilen saksıdaki bitki ise gelişti.

Deneyin Adı:  Bitkiler suyu nasıl iletir?

Deneyin Amacı: Gövdenin suyu ilettiğini göstermek.

Gerekli Araç Ve Gereçler: İki tane beyaz karanfil, iki bardak, kırmızı ya da mavi mürekkep, makas.

Deneyin Yapılışı:

1. İki bardağa 2/3 oranında su koyun.
2. Bardağın birisine biraz mürekkep koyun.
3. İki bardağa da birer karanfil koyun.
4. 3 – 4 saat bekleyin.

Sonuç: Mürekkep koyulan bardağa konan karanfilin renklenmeye başladığı görülür. Çiçekleri renklenen karanfilin sapının bir yerinden makasla kesin, buradaki incecik borularda renkli bir sıvı olduğu görülür.

Deneyin Adı: Bitki kökleri kuvvetli midir?

Deneyin Amacı: Kökün kuvvetini görmek.

Gerekli Araç ve Gereçler: İçi boş yarım yumurta kabuğu, saksı toprağı, kadife çiçeği tohumu.

Deneyin Yapılışı:

1. Yumurta kabuğunu saksı çiçeği ile doldurun.
2. Toprağa çiçek tohumlarını ekip, yeterince sulayın.
3. Ilık, ışıklı bir yere koyup 3 – 4 gün bekleyin.
4. Her gün sulayın.

Sonuç: Tohumların kök saldığı ve yumurta kabuğunu kırdığı görülür.

Deneyin Adı: Solunum organları

Deneyin Amacı: Solunum organlarını ve çalışmasını göstermek.

Gerekli Araç ve Gereçler: 15 – 20 cm boyunda plastik boru (gırtlak borusu), 2 tane şeffaf naylon torba, iki tane ince boru, ip.

Deneyin Yapılışı:

1. Plastik borunun içinden iki tane ince boruyu geçirin.
2. İnce boruların alt ucuna naylon poşetleri bağlayın.
3. İnce boruların üstünden üfleyin.

Sonuç: Borudan üflediğimizde naylon torbaların şiştiği görülür. Bunlar akciğerlerimizi gösterir.

Anneler İçin Pratik Öneriler

Atıştırmalık Kaseler

Kullanılmış yoğurt kaplarını çöpe atmak yerine güzelce yıkayın.  Daha sonra bu kapları fındık, fıstık ve çeşitli kuru yemişleri koymak için ya da evde sıklıkla tükettiğiniz farklı atıştırmalıkları koymak için kullanabilirsiniz. Hem bu kaplar minik eller için çok kullanışlı olacaktır.

4 yaşında bir kız çocuğu annesi Saliha Yılmaz’ın pratik çözümü.

Küçük Resimler

Eğer çocuğunuz henüz okuma yazma bilmiyorsa ve oyuncaklarının yerlerini bulmakta zorluk çekiyorsa işte tam da aradığınız çözüm. Çocuğunuzun oyuncaklarının resimlerini kutulara ya da dolap raflarına yapıştırın. Böylece çocuğunuz hangi oyuncağı nereye koyacağını kolaylıkla bulabilecektir.

4 yaşında bir kız çocuğu annesi Saliha Yılmaz’ın pratik çözümü.

Çocukların Sağlığı İçin

Organik sebze ve meyveler satın alırken biraz daha fazla alın ve küçük kaplara koyarak fazla kısmı buzluğa atın. Daha sonra bir yiyeceğin mevsimi geçse bile hormonlu olanı almaktansa buzluğa attığınız ürünlerden çıkararak çocuğunuzu sağlıklı bir şekilde besleyebilirsiniz. Buzluğa küçük porsiyonlar halinde atmanız, çıkardığınızda size kolaylık sağlayacaktır.

2 yaşında bir kız ve 5 yaşında bir erkek çocuğu annesi Yasemin Bengi Türkoğlu’nun pratik çözümü.

Dışarıda Kolaylık

Küçük bebeğinizle dışarı çıktığınızda mutlaka yemeğini de yanınıza alıyorsunuzdur. Ancak gel gelelim kullandığınız çatal, kaşık ya da bıçaklar kirlendikten sonra onları çantaya geri koymak sorun olmaktadır. Bu gibi durumlarda uzun ince plastik bir saklama kabı ya da seyahatlerde kullanılan dış fırçası saklama kabı kullanabilirsiniz.

Muhasebeci ve 9 aylık bir erkek çocuğu annesi Ayşen Göktürk’ün pratik çözümü.

Küçük Kola Şişeleri

Yolculukta genellikle çocuklar susarlar ve tabi ki tedbirli anneler bunu önceden düşündükleri için yanlarına zaten su şişesi almışlardır. Ancak çocuklar suları içerken ya döküyorlar ya da ağızlarından burunlarından su geri geliyor. Bunu önlemek için de yolculukta yanınıza su alırken, suyu en küçük boy (33 cc) kola şişelerine koyun. Böylece hem taşıması hem de çocuğunuzun içmesi rahat olacaktır. Ayrıca eğer çocuğunuz erkekse ve yolculuk sırsında durma şansınız yoksa, bu şişeleri çocuğunuzun tuvalet ihtiyacını gidermek için de kullanabilirsiniz.

Okul Öncesi Öğretmeni ve 4 – 7 yaşında iki erkek çocuğu annesi Aynur Hayta’nın pratik çözümü.

Küçük Oyuncaklar

Eğer çocuğunuzun çok küçük oyuncakları varsa, bunları saklama, kaybolmasını engelleme sizin için zor oluyordur. Bunun için ayakkabı kutularını fon kartonuyla ya da defter kabıyla kaplayın ve küçük oyuncak kabı yapın. Böylece artık hepsi bir yerde durabilecek.

Okul Öncesi Öğretmeni ve 4 – 7 yaşında iki erkek çocuğu annesi Aynur Hayta’nın pratik çözümü.

Fermuar Krizi

Çocuğunuz artık kendi soyunup giyinmeye başladıysa ancak fermuar konusunda zorluk yaşıyorsanız, fermuara mum veya kalıp sabun sürün. Göreceksiniz ki fermuar adeta bir yağ gibi kolayca açılıp kapanacaktır. Böylece çocuklar da kendi kendilerine başardıkları için mutlu olacaklardır.

Okul Öncesi Öğretmeni ve 4 – 7 yaşında iki erkek çocuğu annesi Aynur Hayta’nın pratik çözümü.

Seçme Hakkı

Çocuklarla birlikte alışverişe gidildiğinde, çocuklar “Onu da istiyorum,  bunu da istiyorum.” diyerek marketteki hemen hemen her şeyi almanızı isterler.  Bunu engellemek için alışveriş boyunca çocuğunuzun istediği hiçbir şeyi sepete koymayın.

Alışverişiniz bitip kasaya gittiğinizde, çocuğunuza “Hadi bakalım şimdi 1 dakikan var, koş bakalım istediğin bir tane şeyi al, gel.” deyin. Çocuğunuz istediğini aldıktan sonra zaten alışveriş boyunca istediği diğer şeyleri hatırlamayacaktır.

Okul Öncesi Öğretmeni ve 4 – 7 yaşında iki erkek çocuğu annesi Aynur Hayta’nın pratik çözümü.

“Anne! Işığı açar mısın?”

Tuvalet ihtiyacını kendi gidermeye başlayan çocuğunuz varsa mutlaka “Anne! Işığı açar mısın?” cümlesini çok sık duyuyorsunuzdur. Bu durumun önüne geçmek için, bir elektrikçiye prizden aşağıya çocuğunuzun boyuna uygun bir hizaya tek anahtarlı bir priz yaptırtın. Bu ışık hem ışığı açsın hem de kapasın. Ayrıca lavabonun önüne de sadece çocuğunuzun ayağı sığabilecek genişlikte minik bir basamak koyun. Böylece çocuğunuz ellerini de bağımsız yıkayabilsin. Bu durum hem sizi rahat ettirecek hem de çocuğunuza ‘başarma’ duygusu verecektir.

2 kız çocuğu annesi Gülnur’un pratik çözümü.

Süslü Kızlar

Büyükçe sağlam bir kumaşı alın ve ikiye katlayın. Bu kumaşa cepler yapacak şekilde istediğiniz genişlikte dikin. Hazırladığınızın üst iki başından ip bağlayın asacak gibi ipleri birbirine bağlayın. Bunu çocuğunuzun odasına onun uzanabileceği bir yere asın. Özellikle kız çocuklarının çok fazla incik cincik eşyası olduğu için bu ceplere toka, tarak, yüzük, küpe gibi eşyalarını koyabilir.

2 kız 1 erkek çocuğu annesi Akkız’ın pratik çözümü

Sizinde hayatınızı kolaylaştıran, sorunmuş gibi gözüken küçük ayrıntılar için pratik çözümünüz varsa gönderin bize diğer anneler için de pratik çözüm olsun.